Ngày nay, có 4 phương pháp dịch thuật chính. Tìm hiểu về bốn phương pháp này có thể giúp bạn khám phá ra nhiều điều thú vị cũng như giúp ích cho quá trình làm việc của bản thân.

Vì chúng sẽ cho ra những kết quả rất khác nhau về chất lượng bản dịch, thời gian quay vòng cũng như chi phí mà bạn phải chịu khi thuê một người dịch, một công ty dịch thuật hay thậm chí bạn là người dịch.

Vì vậy, lựa chọn không đúng phương pháp, bạn có thể sẽ nhận được bản dịch không phù hợp với mục đích đề ra. Bài viết dưới đây sẽ miêu tả từng phương pháp, giải thích ưu và nhược điểm, cũng như chỉ ra đâu là phương pháp dịch thuật hiệu quả nhất.

Tổng Hợp Top 4 Phương Pháp Dịch Thuật Hiện Nay

Chúng ta có 4 phương pháp dịch thuật chính:

– Dịch bằng máy (MT)
– Dịch bằng máy kèm chỉnh sửa hậu kỳ (PEMT)
– Dịch bằng tay đơn thuần (HT)
– Dịch bằng tay có hiệu đính

Lưu ý: Bài viết này nói về 4 phương pháp dịch thuật thực tế được các công ty dịch thuật ngày nay sử dụng phổ biến. Ngoài ra còn có một loạt các phương pháp và kỹ thuật dịch thuật khác được thảo luận trong giới học thuật. Để biết thêm thông tin chi tiết, hãy theo dõi thêm các bài viết trong chuyên mục Chia sẻ kinh nghiệm của chúng tôi tại đây.

Phương Pháp 1: Dịch Bằng Máy (MT)

Bản dịch bằng máy được máy tính tạo ra mà không có bất cứ sự can thiệp về mặt ngôn ngữ nào từ con người. Bạn copy văn bản mình muốn dịch, chọn ngộn ngữ, nhấp chuột và thế là xong.

Google Translate và Bing Translator là 2 công cụ được sử dụng phổ biến nhất cho phương pháp này.

Ưu điểm tức thì và rõ ràng của dịch bằng máy là nó hầu như ngay lập tức và miễn phí. Có điều gì để không thích về nó cơ chứ!

Tuy nhiên, vấn đề là chất lượng bản dịch được tạo ra rất chắp vá. Một số phần có thể xuất sắc, nhưng các từ ngữ khác có thể không rõ ràng hoặc thậm chí không mạch lạc, và việc dịch sai không phải là hiếm.

Dịch bằng máy nói chung là tốt để nắm được ý chính của văn bản gốc và phù hợp với các tình huống mà bản dịch có thể có một số lỗi và một chút (hay đôi khi là khá nhiều) từ ngữ không rõ ràng và không tự nhiên cũng không phải là vấn đề quá quan trọng.

Nhưng phương pháp này không bao giờ được sử dụng cho mục đích kinh doanh hoặc thương mại.

phuong-phap-dich-thuat-bang-may
Phương pháp dịch thuật bằng máy

Lưu ý khi sử dụng phương pháp dịch máy 

Ngoài ra còn có một số ứng dụng MT thương mại (trả phí) yêu cầu đầu ra được cải thiện đáng kể – tức là ít lỗi hơn và diễn đạt tốt hơn.

Tuy nhiên, để đạt được sự cải tiến đó đòi hỏi phải điều chỉnh cơ sở dữ liệu mà ứng dụng sử dụng cho phù hợp với một lĩnh vực chủ đề cụ thể (hoặc “miền”) và kiểm soát chặt chẽ kho tài liệu và bản dịch tạo nên cơ sở dữ liệu đó.

Điều này đòi hỏi sự đầu tư đáng kể về thời gian và công sức, và đang diễn ra liên tục, do đó rất tốn kém.

Do đó, các ứng dụng này phù hợp nhất với các tổ chức lớn hơn, chuyên dịch khối lượng lớn văn bản trong cùng một lĩnh vực chủ đề.

Tóm tắt về phương pháp dịch thuật bằng máy

Ưu điểm dịch máy:
– Miễn phí
– Gần như là ngay lập tức

Nhược điểm dịch máy:
– Kết quả thiếu chính xác: Phần dùng được, phần bỏ đi

Phương Pháp Dịch Thuật 2: Kết Hợp Phương Pháp Dịch Thuật Bằng Máy Và Phương Pháp Dịch Thuật Bằng Tay

phuong-phap-dich-thuat-bang-tay
Phương pháp dịch thuật kết hợp

Một cách để giải quyết các vấn đề về chất lượng của các bản dịch bằng máy là người dịch sau đó sẽ xem lại các bản dịch này.

Chúng tôi gọi bài đánh giá này là chỉnh sửa hậu kỳ và phương pháp này là PEMT (chỉnh sửa sau dịch bằng máy – post-editing machine translation).

Việc chỉnh sửa hậu kỳ có thể bao gồm các bước với mức độ phức tạp khác nhau, đồng thời có các mục tiêu và kết quả khác nhau.

Do đó, điều cần thiết là khách hàng và người biên tập phải có cùng quan điểm về những gì mà quá trình chỉnh sửa sẽ và sẽ không liên quan tới, và theo đó, mức độ chất lượng của quá trình này và bản thân phương pháp dịch, kỳ vọng đạt được.

Có lẽ quá trình chỉnh sửa hậu kỳ phổ biến nhất chỉ đơn giản là để đảm bảo tất cả văn bản có thể hiểu được mà không cần quan tâm đến chất lượng diễn đạt.

Người chỉnh sửa sẽ sửa các lỗi ngữ pháp và xử lý tất cả từ ngữ không rõ ràng hoặc khó hiểu và các đoạn dịch sai hoàn toàn, nhưng sẽ không đụng đến những từ ngữ có thể hiểu được nhưng hơi gượng ép, không tự nhiên.

Quá trình chỉnh sửa hậu kỳ “nhẹ nhàng” này tạo ra các bản dịch vẫn chưa hoàn hảo, nhưng đáng tin cậy hơn về độ chính xác của bản dịch và dễ hiểu hơn so với bản dịch máy thẳng.

Những thiếu sót còn tồn tại với các bản dịch này gồm

  1. Văn bản có thể thực sự chứa các lỗi dịch thuật, do “máy” chọn sai nghĩa của một từ (một vấn đề phổ biến với MT), và điều này không rõ ràng đối với người biên tập nên chúng không được sửa;
  2. Một số từ ngữ gượng ép và không tự nhiên có thể sẽ vẫn còn do người biên tập không được giao nhiệm vụ làm cho văn bản được chau chuốt.

Chúng tôi coi loại bản dịch này chỉ phù hợp với mục đích lấy thông tin. Chúng là một lựa chọn tuyệt vời, khi đó là tất cả những gì bạn cần, vì chúng được hoàn thiện nhanh và tiết kiệm chi phí

Bây giờ bạn có thể đang nghĩ: Nhưng người biên tập chỉ cần dành thêm thời gian và giải quyết những vấn đề đó?
Câu trả lời ngắn gọn: Có khả năng là có, nhưng không nên.

Vấn đề là loại quy trình dịch này không phù hợp lắm để tạo ra các bản dịch chất lượng cao và mọi thứ trở nên khá phức tạp nếu bạn cố gắng đạt được bản dịch với chất lượng tốt hơn so với quy trình chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ nhàng trên 1 bản dịch bằng máy.

Ví dụ, bạn muốn chắc chắn rằng không có lỗi dịch trong văn bản. Quá trình chỉnh sửa hậu kỳ sơ qua như đã mô tả sẽ chọn ra bất kỳ bản dịch sai rõ ràng nào vì văn bản sẽ không có ý nghĩa, nhưng có thể dễ dàng bỏ sót các lỗi nhỏ hơn.

Cách duy nhất để đảm bảo không còn lỗi nào là so sánh một cách có hệ thống từng cụm từ / câu của văn bản gốc với kết quả đầu ra của MT. Điều này hoàn toàn có thể làm được, nhưng cần thêm một quy trình, do đó sẽ làm tăng chi phí và kéo dài thời gian thực hiện.

Đạt được chất lượng diễn đạt tốt vẫn là điều rất khó khăn, trong trường hợp mục tiêu là tạo ra một bản dịch mà trong đó tất cả các từ ngữ không rõ ràng được sửa để văn bản được biểu đạt tốt và nghe tự nhiên.

Các nhà dịch thuật báo cáo rằng các chương trình MT như Google Translate và Bing Translator thường tạo ra một số câu xuất sắc, một số câu chỉ cần chỉnh sửa nhỏ, và một số lượng đáng kể các câu cần làm lại hoặc dịch lại.

Các diễn đàn về dịch giả có rất nhiều dịch giả phàn nàn rằng việc đưa văn bản MT lên một tiêu chuẩn diễn đạt chuyên nghiệp, nhất quán thường mất nhiều thời gian hơn so với việc họ hoàn toàn dịch văn bản từ đầu bằng tay.

Vấn đề đối với người biên tập là không chỉ là sửa những từ ngữ khó hiểu. Một khi họ đã làm xong, thường có sự không khớp về cụm từ hay từ ngữ hoặc phong cách viết giữa văn bản đã chỉnh sửa của họ và các câu MT hay mà họ đã bỏ qua.

Cùng một từ hoặc thuật ngữ có thể được dịch theo nhiều cách khác nhau, điều này thường không lý tưởng. Vì vậy, sau đó họ thường phải xem xét, chỉnh sửa hoặc viết lại một phần của văn bản MT (dù đã khá tốt) để đảm bảo một văn phong trôi chảy cũng như phong cách và từ ngữ nhất quán trong toàn bộ văn bản.

Đây là một công việc tốn thời gian và thường chị được một số người dịch cảm thấy thích thú; nhàm chán, vô vị và lặp đi lặp lại mới là những thuật ngữ tôi thường thấy để mô tả về công việc này!

Điều này đưa chúng ta đến kết luận: Thực sự là không có con đường tắt nào.

Ở những nơi yêu cầu độ chính xác được đảm bảo và chất lượng diễn đạt tốt, phương pháp dịch này thực sự gặp khó khăn và bản dịch của con người được ưu tiên hơn.

Tôi khuyên bạn không nên dịch bằng máy cộng với phương pháp chỉnh sửa hậu kỳ cho bất kỳ tài liệu kinh doanh nào mà bạn cần chất lượng chuyên nghiệp.

Bạn sẽ cần kiểm tra độ chính xác đầy đủ cũng như quá trình chỉnh sửa phải rất kỹ lưỡng và đây là một nhiệm vụ khá phức tạp đối với bất kỳ người chỉnh sửa nào.

Thường thì bản dịch cuối cùng sẽ không phù hợp với chất lượng mà một dịch giả chuyên nghiệp có kinh nghiệm sẽ tạo ra bằng cách dịch văn bản bằng tay từ đầu.

Hơn nữa, trong hầu hết các trường hợp, nó sẽ không nhanh hơn hoặc rẻ hơn so với bản dịch của con người cho một bản dịch mà bạn có thể dựa vào và sử dụng cho mục đích thương mại.

Tóm tắt về phương pháp Dịch thuật bằng máy + chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ nhàng

Ưu điểm
– Nhìn chung là rẻ hơn và nhanh hơn dịch bằng tay đơn thuần
Nhược điểm
– Vẫn có thể tồn tại lỗi dịch thuật
– Văn phong, từ ngữ không hay
Sử dụng tốt nhất cho mục đích
– Dịch cho văn bản chỉ yêu cầu cung cấp thông tin

Phương Pháp Dịch Thuật 3: Phương Pháp Dịch Thuật Bằng Tay Đơn Thuần

Bất cứ khi nào đòi hỏi một bản dịch chất lượng cao, ví dụ như yêu cầu mức độ chính xác hoàn hảo, từ ngữ chuẩn chỉ và văn phong tự nhiên, một phiên dịch viên dịch đơn thuần bằng tay sẽ là sự lựa chọn đúng đắn.

Tạo ra sản phẩm ở mức độ chất lượng cao như vậy là không thể nếu chỉ dịch bằng máy đơn thuần, và như chúng ta đã phân tích, cũng sẽ là một nhiệm vụ rất phức tạp, khó khăn và tốn thời gian nếu sử dụng phương pháp PEMT.

Nhưng đó cũng chính là những gì mà các phiên dịch viên chuyên nghiệp làm hằng ngày, một cách tương đối dễ dàng.

Và cũng như mọi khi, bạn cần sử dụng đúng người phiên dịch. Dịch thuật là một kĩ năng khó, và chỉ có ít người thực sự có khả năng để làm tốt công việc này.

Tôi đã từng bàn luận trong những bài biết khác về bộ kĩ năng cần cónhững quy trình dịch thuật cần tuân theo, nhưng về cơ bản bạn sẽ cần một người phiên dịch chuyên nghiệp, dày dặn kinh nghiệm với những thành tích chất lượng thực sự cao được ghi nhận, hoặc một công ty dịch thuật chỉ tuyển dụng các phiên dịch viên chuyên nghiệp.

Với việc sử dụng đúng phiên dịch viên, bạn có thể trông đợi vào một bản dịch chất lượng thực sự cao, với sự biểu đạt tuyệt vời, đủ tiêu chuẩn để có thể xuất bản.

Với chất lượng bản dịch như trên, thường sẽ không có sự bất lợi nào xét trên phương diện thời gian và chi phí khi so giữa việc sử dụng phiên dịch viên chuyên nghiệp và dịch MT công với chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ; còn xét về chất lượng thì vượt trội hơn đáng kể.

Tuy nhiên, cần phải thừa nhận rằng, giống như mọi người khác, người dịch đôi khi cũng mắc lỗi và nếu không có người dịch lần thứ hai đánh giá bản dịch (như trong phương pháp cuối cùng của chúng tôi sẽ nói đến sau đây) thì luôn có nguy cơ tồn tại những điều thiếu chính xác hoặc thiếu sót do vô ý.

Công ty chúng tôi coi những văn bản dịch bởi duy nhất 1 phiên dịch viên chuyên nghiệp là dịch vụ dịch thuật tiết kiệm chi phí, và khuyên dùng cho những văn kiện công việc không quá quan trọng

Tóm tắt về phương pháp Dịch bằng tay đơn thuần (với phiên dịch viên chất lượng cao)

Ưu điểm
– Không có lỗi, độ chính xác là tuyệt đối
– Văn bản được diễn đạt trôi chảy
Nhược điểm
– Còn khả năng mắc phải những lỗi vô ý do dịch giả
Sử dụng tốt nhất cho mục đích
– Đáp ứng mọi nhu cầu dịch thuật

Phương Pháp Dịch Thuật 4: Dịch Bằng Tay Có Hiệu Đính

Có thêm một quá trình kiểm tra lại bản dịch tay đơn thuần sẽ cho ra chất lượng ở mức độ cao nhất, và đây được xem như là phương thức dịch tốt nhất. Phương pháp này cũng đạt được tiêu chuẩn dành riêng cho dịch thuật là EN15038.

Phương pháp này được hoàn thiện dựa trên bản dịch ban đầu do phiên dịch viên dịch bằng tay đơn thuần, sau đó được rà soát lại cẩn thận bởi phiên dịch viên thứ hai. Lần rà soát sau đó được thực hiện nhằm phát hiện bất kì sai sót vô ý nào do người dịch đầu tiên tạo ra, đảm bảo rằng bản dịch đạt 100% độ chính xác, cùng với đó chau chuốt lại văn bản.   

Như vậy, hình thức này vừa là kiểm tra an toàn về mặt nội dung, vừa tinh chỉnh lại từ ngữ của bản dịch ban đầu.

Bản dịch cuối cùng được tạo ra từ phương pháp này có thể đáp ứng mọi nhu cầu dịch thuật, và công ty chúng tôi coi đây là những bản dịch được đảm bảo chất lượng dùng cho kinh doanh.

Những văn bản này đặc biệt được đề xuất cho các tài liệu với mức độ quan trọng rất cao và bất cứ sản phẩm nào cần độ chính xác và chất lượng diễn đạt là hoàn hảo nhất. Là cấp độ chất lượng cao nhất, phương pháp này là đắt nhất trong 4 phương pháp và yêu cầu thời gian hoàn thiện lâu nhất.

Tóm tắt về phương pháp Dịch bằng tay + hiệu đính

Ưu điểm
– Chất lượng bản dịch là cao nhất
Nhược điểm
– Chi phí cao hơn và tốn nhiều thời gian hơn
Sử dụng tốt nhất cho mục đích
– Tất cả các mục đích, kể cả mục đích xuất bản

phuong-phap-dich-thuat-ket-hop
Phương pháp dịch thuật kết hợp hiệu đính

So Sánh 4 Phương Pháp Dịch Thuật: Chất lượng – Tốc Độ – Chi Phí

Khách hàng chắc chắn sẽ quan tâm chủ yếu đến chất lượng, thời gian và chi phí trong các dự án dịch thuật kinh doanh của họ.

Chúng ta đã thấy chất lượng thấp đến thế nào của các bản dịch bằng máy; điều này có thể cải thiện bởi chỉnh sửa hậu kỳ, nhưng vẫn không thể hoàn thiện bằng việc dịch bằng tay đơn thuần, hay thậm chí là kết hợp dịch bằng tay cùng hiệu đính sau đó.

Rõ ràng, việc nâng cao chất lượng của bản dịch sẽ đi kèm với việc tăng chi phí và tốn thêm thời gian hoàn thành sản phẩm cuối cùng.

Và đây là bảng tóm tắt khi so sánh 4 phương pháp dịch thuật trên 3 tiêu chí chính như sau:

   Phương pháp Chất lượng Thời gian Chi phí
   Dịch bằng máy (MT) Thấp. Hầu như sẽ chứa những lỗi sai về từ ngữ không rõ nghĩa và gượng ép Ngay lập tức/ Rất nhanh Miễn phí cho đến rất thất
   MT + chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ Trung bình. Biểu đạt được ý nghĩa nhưng văn phong không hoàn thiện. Có thể tồn tại lỗi dịch thuật. Khá nhanh Thấp cho đến trung bình
   Dịch bằng tay đơn thuần (HT) Cao. Từ ngữ chính xác và văn phong mạch lạc. Vẫn có thể còn một số lỗi dịch vô ý của phiên dịch viên. Chậm hơn Cao hơn
   Dịch bằng tay + hiệu đính Cao nhất, ở mức độ có thể xuất bản được. Có thể sử dụng cho bất kì mục đích nào Chậm nhất Cao nhất

Sử Dụng Các Phương Pháp Dịch Thuật Phù Hợp

Tương ứng với 4 phương pháp dịch thuật được mô tả ở đây, mỗi phương pháp đều có giá trị riêng và phù hợp với các yêu cầu khác nhau. Việc chọn phương pháp nào để sử dụng cho một văn bản cụ thể, tốt nhất nên được cân nhắc bởi mức chất lượng mà bạn cần cho bản dịch đó.

Dưới đây là những quy tắc mà bạn cần biết:

  1. Dịch bằng phần mềm miễn phí chỉ đơn thuần để lấy ý chính từ 1 đoạn văn bản.
  2. Dịch bằng phần mềm mất phí có thể sẽ phù hợp trong môi trường doanh nghiệp lớn, với khối lượng dịch thuật rất lớn và với nội dung nằm trong một lĩnh vực cụ thể.
  3. Dịch bằng máy cộng với chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ sẽ rất phù hợp với mục đích lấy thông tin từ bản dịch, khi mà một số lỗi về từ ngữ không tự nhiên, gượng ép, hay một vài lỗi dịch thuật, là có thể chấp nhận được.
  4. Với bất kì nhu cầu dịch nào đòi hỏi độ chính xác và chất lượng biểu đạt cao thì dịch bằng tay bởi phiên dịch viên chuyên nghiệp là lựa chọn đúng đắn hơn cả.
  5. Dịch bằng máy cộng với chỉnh sửa hậu kỳ nhẹ sẽ không thể cho ra chất lượng bản dịch trên khía cạnh từ ngữ và văn phong như với văn bản dịch bởi phiên dịch viên chuyên nghiệp.
  6. Bản dịch bằng tay có hiệu đính sẽ giải quyết được những lỗi sai do sự sơ ý của phiên dịch viên, nhờ đó đạt được chất lượng cao nhất về mặt diễn đạt; vì vậy, đây là phương pháp được khuyên dùng cho những văn bản kinh doanh rất quan trọng và bất cứ sản phẩm nào mà chất lượng ngôn ngữ là quan tâm hàng đầu.