Dịch sự hài hước rất là khó. Rất nhiều điều khiến chúng ta bật cười bắt nguồn từ cách chơi chữ, nghĩa kép và những ý nghĩa văn hóa tinh tế, tất cả đều có thể dễ dàng bị mất đi khi cố gắng truyền tải ý nghĩa từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Ví dụ, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã bị bối rối khi một người đưa tin thử trò đùa sau đây về ông thông qua một thông dịch viên: ‘Đức Đạt Lai Lạt Ma bước vào một cửa hàng bánh pizza và nói, “Bạn có thể làm một chiếc pizza với tất cả mọi thứ không?” Một thứ dí dỏm trong một ngôn ngữ, không có nghĩa lý gì trong một ngôn ngữ khác.
Tuy không thể phủ nhận sự phức tạp nhưng có những cách mà người dịch có thể hiểu được sự hài hước. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét những thách thức khi dịch sự hài hước và cách giải quyết chúng.
Những thách thức của việc dịch tính hài hước
Có rất nhiều yếu tố dẫn đến sự phát triển của các chuẩn mực văn hóa, bao gồm tất cả mọi thứ từ lịch sử quốc gia và khí hậu chính trị đến vị trí địa lý và thời tiết. Các chuẩn mực văn hóa in sâu vào óc hài hước tập thể của một quốc gia và phần lớn những gì chúng ta thấy buồn cười đã ăn sâu vào xã hội. Ví dụ, hãy hỏi một người Anh suy nghĩ của họ về sự hài hước của người Mỹ và họ sẽ nói rằng điều đó thật thô thiển và thiếu tinh tế. Hãy đặt câu hỏi tương tự với một người Mỹ về tính hài hước người Anh và họ sẽ nói rằng nó khô khan đến mức gần như không tồn tại. Sự hài hước không được dịch chuẩn xác, và đây là hai quốc gia đều nói tiếng Anh. Thêm rào cản ngôn ngữ bên cạnh các chuẩn mực văn hóa khác nhau càng khiến việc này trở nên khó khăn hơn.
Cũng như cố gắng thu hẹp khoảng cách giữa các chuẩn mực văn hóa, bất kỳ ai cố gắng dịch sự hài hước đều phải tính đến việc ngôn ngữ được tạo thành nhiều hơn là những từ chúng ta nói. Sự chuyển động và âm lượng của giọng nói, cũng như cách chúng ta sử dụng cơ thể kết hợp với những gì chúng ta đang nói, bổ sung thêm lớp ý nghĩa cho những gì chúng ta đang giao tiếp. Ví dụ, các nước Latino có xu hướng thể hiện nhiều hơn các nền văn hóa nói tiếng Anh. Nếu một trò đùa dựa vào thể chất hoặc cử chỉ không tự nhiên đến với người phiên dịch tiếng Anh, thì tính hài hước sẽ mất đi.
Một vấn đề nữa khi dịch sự hài hước là nó thường dựa vào cách chơi chữ. Điều này sử dụng các kỹ thuật như đánh vần, chuyển âm, vần, chơi chữ, tiếng lóng, ngữ âm và ngữ nghĩa. Một ví dụ về điều này trong tiếng Anh là: ‘Lập luận của bạn là âm thanh, không có gì khác ngoài âm thanh’. Cụm từ này đóng vai trò theo nghĩa kép của từ ‘âm thanh’ như một tính từ có nghĩa là ‘có lý do chính đáng’ và một danh từ biểu thị điều gì đó có thể nghe được. Nó hoạt động hoàn hảo bằng tiếng Anh nhưng rất dễ bị mất ý nghĩa khi dịch sang một ngôn ngữ khác. Như nhà văn Leo Hickey đã nói trong bài tiểu luận của mình có tựa đề ‘Phương pháp tiếp cận thực dụng để dịch sự hài hước:’ Có một thực tế nổi tiếng là sự hài hước không có tác dụng tốt; nó thường bị mờ dần trong khoảng thời gian ngắn nhất, đến khi chuyển từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác sẽ không được làm sáng tỏ. ‘
Cách dịch nội dung hài hước thành công
Bởi vì sự hài hước là chủ quan nên luôn khó hơn một thứ khách quan, chẳng hạn như dịch tài liệu kỹ thuật . Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là không thể thực hiện được. Làm thế nào bạn có thể đảm bảo rằng những câu chuyện cười của bạn được truyền tải tốt và mọi khán giả đều cảm thấy thích thú như nhau?
Bản dịch từng từ hài hước
Đây là cách nhanh nhất và dễ dịch nhất nhưng không phải lúc nào cũng hiệu quả, đặc biệt là khi nói đến những câu chuyện cười sử dụng cách chơi chữ. Trong một số tình huống, có thể thích hợp giải thích câu chuyện cười để khán giả có thể hiểu tại sao nó lại hài hước bằng ngôn ngữ mẹ đẻ.
Ví dụ: chú thích cuối trang trong tiểu thuyết tiếng nước ngoài có thể được sử dụng để giải thích bối cảnh của trò đùa hoặc nó có thể hữu ích trong các văn bản được sử dụng để thực sự học một ngôn ngữ, chẳng hạn như sách ngôn ngữ.
Tuy nhiên, lời giải thích có thể giết chết bất kỳ cơ hội nào khiến người đọc thấy nó thú vị. Như tác giả EB White đã nói: ‘Giải thích một trò đùa cũng giống như mổ xẻ một con ếch. Bạn sẽ hiểu nó hơn nhưng con ếch chết trong quá trình này.’
Dịch sự hài hước bằng cách sử dụng dịch sáng tạo
Chuyển đổi là quá trình điều chỉnh một thông điệp từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, trong khi vẫn duy trì phong cách, giọng điệu, ngữ cảnh và ý định của nó. Cần xem xét sự khác biệt về văn hóa giữa tài liệu gốc và quốc gia, khu vực hoặc nhóm người mục tiêu. Sự chuyển đổi phải gợi lên phản ứng giống nhau ở khán giả như tài liệu nguồn, mặc dù từ ngữ và hình ảnh được sử dụng là khác nhau.
Chuyển đổi giúp bạn có thể điều chỉnh các câu chuyện cười cho ngôn ngữ đích để chúng vẫn hài hước và vẫn có ý nghĩa trong ngữ cảnh của tài liệu. Một dịch giả giỏi sẽ sử dụng kiến thức của họ về văn hóa địa phương cũng như kiến thức của họ về một ngôn ngữ để đảm bảo rằng nội dung linh hoạt, hài hước và quan trọng là không gây phản cảm. Điều quan trọng là người dịch phải đủ sáng tạo và linh hoạt để tạo ra một phiên bản truyện cười bằng ngôn ngữ địa phương, điều này có thể đồng nghĩa với việc thay đổi các tham chiếu văn hóa, cũng như cấu trúc câu và lựa chọn từ ngữ.
Viết nội dung hài hước để dịch
Có một số điều bạn có thể làm khi tạo nội dung để giúp người dịch dễ hiểu hơn những câu chuyện cười của bạn. Điều quan trọng cần nhớ là bạn có thể đã viết một câu chuyện hài hước nhất trên thế giới bằng một ngôn ngữ, nhưng nó sẽ không thành công bằng ngôn ngữ đích, cho dù người dịch có kỹ năng hay không. Cố gắng đừng phức tạp hóa mọi thứ: những thông điệp rõ ràng và mạnh mẽ nhất thường là những thông điệp đơn giản nhất và điều này cũng xảy ra với những câu chuyện cười.
Nếu có thể, hãy tránh chơi chữ quá nhiều vì điều này có thể sẽ không dịch tốt. Thay vào đó, hãy tìm kiếm sự hài hước có sức hấp dẫn trên thị trường và có thể được dịch mà không bị thay đổi quá nhiều. Mẹo cuối cùng là hợp tác làm việc với công ty dịch thuật của bạn. Hỏi lời khuyên của họ và lắng nghe kiến thức chuyên môn của họ về một nền văn hóa hoặc địa phương cụ thể. Thông điệp tổng thể của bạn là điều quan trọng,
Kết luận
Mặc dù dịch hài hước có những thách thức của nó, nhưng vẫn có cách để vượt qua chúng. Thông qua quá trình chuyển đổi, người dịch sẽ có thể điều chỉnh thông điệp của bạn mà không làm mất đi bất kỳ ý nghĩa hoặc cảm xúc nào trong đó. Bằng cách suy nghĩ về phong cách hài hước của khán giả mục tiêu khi chuẩn bị nội dung, bạn sẽ có thể tạo ra tài liệu dịch thành công.
Mọi người đều thích cười và một công ty dịch thuật với những dịch giả sáng tạo giàu kinh nghiệm sẽ đảm bảo rằng những câu chuyện cười của bạn sẽ vang danh khắp thế giới